Introductie
Azijnzuur, ook wel ethaanzuur genoemd, is een zwak zuur met een kenmerkende stekende geur. De chemische formule is CH3COOH. Azijnzuur is met 2 koolstof atomen in z’n keten, het op een na eenvoudigste carbonzuur. Zuiver watervrij azijnzuur wordt ook wel ijsazijn genoemd, deze kleurloze vloeistof stolt bij een temperatuur lager dan 17 °C.
In het menselijk lichaam speelt azijnzuur een belangrijke rol, voornamelijk gebonden aan het Co-enzym A (CoA), een stof die belangrijk is voor vele processen in het lichaam. Daarnaast wordt acetylcholine, een belangrijke neurotransmitter, aangemaakt vanuit azijnzuur. Het azijnzuur dat bij de biochemische processen vrijkomt, wordt doorlopend hergebruikt. Daarnaast komt azijnzuur voor in bepaalde bacteriën, planten en vruchten. Onze voorouders ontdekten al vroeg positieve ervaringen met het gebruik van azijn in relatie tot de gezondheid en dat er veel toepassingsmogelijkheden zijn. Naast schoonmaken, wassen en tuinieren, heeft het ook in de keuken een vaste plek veroverd. Het bereiden van azijn als voedingsmiddel werd vroeger uitsluitend gedaan door alcohol te laten fermenteren, wijnazijn is daar een mooi voorbeeld van. Ook de flessen natuurazijn die je in de supermarkt koopt wordt gemaakt van alcohol. Azijn is ook chemisch te maken, op deze manier is er een veel hogere concentratie mogelijk. Synthetische azijn wordt gemaakt uit een fossiele grondstof, zoals aardgas.
Geschiedenis
Azijn bestaat al heel lang, de oudste sporen zijn ontdekt in Egyptische vazen van ongeveer drieduizend jaar oud. In de Bijbel vinden we ook diverse verwijzingen naar azijn. De vroegste vermelding van azijn in recepten vinden we in Re coquinaria, een kookboek toegeschreven aan Marcus Gavius Apicius. De recepten dateren uit de eerste eeuw van onze jaartelling, maar zouden pas zijn opgetekend in de vierde eeuw. Het gebruik van azijn is onder meer terug te vinden in een recept van Apicius voor rapen. Azijn is waarschijnlijk bij toeval ontdekt, we weten niet precies hoe het gebruik door de mens is ontstaan. Waarschijnlijk ontdekten onze voorouders dat azijn een goed conserveermiddel is, en daarnaast nog veel meer gunstige eigenschappen kent. Bijvoorbeeld het schoonmaken van wonden.
In het Romeinse Rijk wist men hoe azijn gemaakt moest worden. Het werd net als wijn in amfora’s bewaard, vervoerd en verhandeld. In een bewaard gebleven geschrift van de Romein Cato wordt het gebruik beschreven. Zo kregen slaven een mengsel te drinken van azijn, wijn en gekookt water. Na de ineenstorting van het Romeinse Rijk werd azijn tot aan de vroege Middeleeuwen alleen nog bij mensen thuis gemaakt. Van handel was geen sprake meer. Met het opbloeien van de handel en het ontstaan van de gilden in de Middeleeuwen ontwikkelde zich in Frankrijk, in de plaats Orléans een azijnindustrie. Het ging hier om wijn- en bierazijn. Grote houten kuipen met bier en wijnpulp werden aan de lucht blootgesteld, zodat azijnzuurbacteriën hun werk konden doen.
Men wist dus al heel lang hoe men azijn kon produceren, maar van de processen die tot de vorming van azijn leiden wist men tot ver in de achttiende eeuw niets. De Franse scheikundige De Lavoisier stelde in 1793 voor het eerst dat azijn het resultaat is van een oxidatieproces. De Duitse apotheker Kützing bedacht een halve eeuw later dat micro-organismen verantwoordelijk waren voor het ontstaan ervan. In 1862 bewees Louis Pasteur dat Kützing gelijk had. Hij ontdekte de azijnbacterie, een micro-organisme dat alcohol opneemt uit wijn en deze omzet in azijnzuur. In de achttiende eeuw groeide de azijnindustrie. Het familiebedrijf Kühne in Duitsland is een voorbeeld hiervan. De van oorsprong kleine azijnhandel groeide uit tot een succesvolle onderneming. In 1905 introduceerde Kühne azijn in flessen.
Synthese
In de industrie zijn er verschillende methodes om azijnzuur te maken. Het Monsanto-proces wordt verreweg het meest gebruikt. Uit methanol en koolmonoxide word met behulp van een katalysator (kobalt-, rodium- of indiumverbindingen) azijnzuur gevormd. De condities van dit proces liggen bij circa 180 °C en 30 tot 40 bar, de omzetting tot azijnzuur is zeer hoog (ca. 99%). Andere methodes zijn uit acetaldehyde door oxidatie aan de lucht met behulp van een katalysator (mangaan-, kobalt en chroomzouten). Uit butaan door oxidatie aan de lucht met behulp van een katalysator (mangaan, kobalt en chroomzouten).
Toepassingen
Zuiver azijnzuur is een belangrijke grondstof in de polymeerchemie voor de productie van celluloseacetaat en polyvinylacetaat. Deze stoffen vind men terug in synthetische vezels, plastics en lijmen, azijnzuuranhydride is daarin een belangrijke tussenstof. Ook acetaten (azijnzure zouten) worden gemaakt van azijnzuur. Veel kunstmatige fruitgeuren worden ook gemaakt van azijnzuur, samen met een alcohol wordt een ester gevormd, esters hebben zeer kenmerkende geuren als belangrijke eigenschap.
Azijnzuur wordt ook gebruikt als schoonmaakmiddel voor het verwijderen van kalkaanslag. Mits voldoende verdund is het veilig voor het milieu, en dus als stof geeft het geen problemen bij de biodegradatie. Azijnzuur wordt, vanaf een concentratie van 15%, ook gebruikt bij de bestrijding van onkruid.
Voeding
De oudste azijn die we kennen is de appelzijn. Azijn kan gemaakt worden van wijn, cider of bier of een andere zwak-alcoholische drank. Micro-organismen hebben zuurstof nodig om de alcohol om te zetten in azijn. Azijn is een oplossing van 4 tot 15% azijnzuur in water. Azijn wordt weer gebruikt bij het inmaken van groentes en de bereiding van diverse sauzen, zoals mosterd.
Azijnzuur en sommige acetaten worden gebruikt als smaakstof, conserveermiddel of zuurteregelaar in de voedingsmiddelenindustrie. Dit zijn:
E 260 – Azijnzuur
E 261 – Kaliumacetaat
E 262 – Natriumacetaat
E 263 – Calciumacetaat
Gezondheid en Veiligheid
H226 – Ontvlambare vloeistof en damp.
H314 – Veroorzaakt ernstige brandwonden en oogletsel.
P280 – Beschermende handschoenen/beschermendekleding/oogbescherming/gelaatsbescherming dragen.
P305+P351+P338 – P310 BIJ CONTACT MET DE OGEN : Voorzichtig afspoelen met water gedurende een aantal minuten. Contactlenzen verwijderen, indien mogelijk. Blijven spoelen. Onmiddellijk een ANTIGIFCENTRUM of arts raadplegen
Welke Azijnzuur u ook nodig heeft, bij Boom bestelt u alle zuiverheden en kwaliteiten eenvoudig online. Kijkt u ook eens naar ons eigen merk: Boomlabel, prijstechnisch interessant en net zo goed!
Lees meer
