Salpeterzuur is een sterk anorganisch zuur met als brutoformule HNO₃. In zuivere toestand is het een kleurloze vloeistof met een intens prikkelende geur, die zeer goed oplosbaar is in water. Wanneer de zuivere vloeistof aan de lucht wordt blootgesteld, ontstaan witte dampen. In deze context spreekt men over een rokende vloeistof. Verontreinigingen (doorgaans stikstofoxiden) kunnen de vloeistof een licht- tot okergele kleur geven. De belangrijkste toepassingen liggen in de kunstmestindustrie.

Op laboratoriumschaal kan salpeterzuur in situ worden bereid door de reactie van zwavelzuur met koper(II)nitraat: H₂SO₄ + Cu(NO₃)₂ -> CuSO₄ + 2 HNO₃ Vervolgens wordt het reactiemengsel gedestilleerd: de fractie rond 83 °C is salpeterzuur en wordt opgevangen onder verminderde druk. Deze verminderde druk (27 kPa) dient om de opgeloste stikstofoxiden te verwijderen uit het salpeterzuur.

De industriële productie van salpeterzuur loopt tegenwoordig hoofdzakelijk volgens het Ostwaldproces. Dit proces verloopt in drie stappen. De eerste stap betreft de oxidatie van ammoniak met behulp van een katalysator, bij een temperatuur van 900 °C.

De katalysator is een legering van 90% platina en 10% rodium. Soms wordt ook een kleine hoeveelheid palladium toegevoegd. Onzuiverheden aanwezig in het ammoniak en contact met de lucht kunnen leiden tot katalysatorvergiftiging. Zonder katalysator treedt tussen ammoniak en stikstofmonoxide een belangrijke nevenreactie op, waardoor het uiterst stabiele stikstofgas gevormd wordt:

Stikstofmonoxide wordt in de tweede stap afgekoeld tot ongeveer 25 °C en verder geoxideerd tot stikstofdioxide:

Het ontstane stikstofdioxide wordt uiteindelijk gehydrolyseerd:

Het stikstofmonoxide dat in de laatste stap vrijkomt wordt weer in de tweede stap ingebracht. De uiteindelijke concentratie van het salpeterzuur bedraagt ongeveer 50% in water. Dit kan verhoogd worden tot 68% door destillatie.

In bepaalde typen raketten wordt het als oxidator aangewend. Salpeterzuur wordt ingezet bij de bereiding van verfstoffen en desinfecterende stoffen. Verder dient het als oxidatiemiddel van cyclohexeen bij de productie van nylon. In de elektrochemie wordt salpeterzuur gebruikt bij het zuiveren van koolstof nanobuizen. In lage concentraties (typisch < 10%) wordt het gebruikt om esdoorn- en dennenhout kunstmatig te verouderen.

Salpeterzuur kan bij bepaalde metalen worden gebruikt om een corrosiebeschermende laag aan te brengen. Hoewel chroom, ijzer, kobalt, nikkel en aluminium goed oplossen in verdund salpeterzuur, lossen deze metalen niet op in het geconcentreerde zuur. De reden hiervoor is dat de metalen hun oppervlak beschermen door een passiverende laag van de overeenkomstige nitraten te vormen. Hierdoor wordt verdere oxidatie van het onderliggende materiaal verhinderd. Ook bij koper wordt dit fenomeen waargenomen. Wanneer water wordt toegevoegd om het mengsel te verdunnen verloopt de reactie plots zeer snel en ontstaan de bekende bruine nitreuze dampen.

Salpeterzuur is behalve een sterk zuur ook nog een sterke oxidator en is in staat om ook de edelere metalen zoals zilver en koper op te lossen. Een mengsel van salpeterzuur en geconcentreerd zoutzuur wordt koningswater genoemd. Dit mengsel kan goud oplossen en wordt in het laboratorium ook ingezet om organische resten uit laboratoriumglaswerk te verwijderen. Bij gevorderde analytische technieken als ICP-MS en ICP-AES wordt verdund salpeterzuur (0,5 tot 5,0%) gebruikt als matrixelement voor de bepaling van metaalsporen in oplossingen. Hiervoor is zeer zuiver salpeterzuur nodig, omdat de kleinste verontreinigingen (afkomstig van bijvoorbeeld het productieproces) de meetresultaten kunnen beïnvloeden. Verder wordt het zuur ook gebruikt om standaardoplossingen te maken of om moeilijk oplosbare verbindingen in oplossing te krijgen (hiertoe wordt sterk geconcentreerd salpeterzuur aangewend).

Bij Boom zijn alle soorten salpeterzuur makkelijk te bestellen via onze webshop. Naast vertrouwde merken hebben wij ook salpeterzuur van onze eigen Boomlabel!

Salpeterzuur van de Boomlabel is niet alleen prijstechnisch interessant, maar het is ook van dezelfde hoge kwaliteit als andere merken. Onze chemicaliën van het Boomlabel worden onderworpen aan strenge kwaliteitscontroleprocessen om de hoogste normen te handhaven.

Bij Boomlab zijn we toegewijd aan duurzaamheid en ecologische verantwoordelijkheid. We produceren onze chemicaliën met zorg voor het milieu en streven naar een duurzame toekomst voor ons allemaal.

Heeft u een specifieke behoefte die niet wordt vervuld door ons huidige assortiment? Neem dan gerust contact met ons op. We bieden ook op maat gemaakte oplossingen volgens uw specificaties, waarbij we onze chemicaliën efficiënt en duurzaam produceren.